Hámmemizge belgili, 2019-jıldıń dekabr ayı ortalarında Qıtayda jabayı haywan hám teńiz haywanları satıwshılarınıń bir toparında ótkir dem alıw jolları kesellikleri, grippke uqsas belgileri menen keseller anıqlanıp, rawajlanıw nátiyjesinde bir neshe mámleketlerge tarqalıp ketken edi. «COVID-19» atlı usı keselliktiń aldın alıw ushın Qıtayda júdá kóp orınlı emlewxanalar qurılǵan edi, kóplegen dúnya mámleketleri karantin járiyaladı, yaǵnıy shegaralardı jabıw, ǵalaba ilajlardı biykar etiw, oqıw orınların waqtınsha jabıw hám basqa kóplegen ilajlardı ótkergen edi.
Karantinge ámel etiw, yaǵnıy keselliktiń tarqalıwına jol qoymaw ushın berilgen barlıq usınıslarǵa ámel etiliwi nátiyjesinde 10-mart kúnine kelip Qıtayda koronavirusqa shalınǵan 13 mıńnan zıyat adamlardı emlegen 16 emlewxana nawqaslar tolıq emlengenligi ushın jabıldı, virus penen keselleniw derlik jaqsı tárepke ózgermekte.
Tilekke qarsı, elimizde de usı kesellik anıqlandı. Kesellik anıqlanǵan hayal hám onıń menen baylanısta bolǵanlardıń hámmesi anıqlanıp, ayrıqsha bólek arnawlı orında, basqalarǵa kesellik juqpaytuǵın orında emlenbekte, biraq saq bolıw hesh kimge zıyan etpeydi.
Belgili bolǵanınday, házir dúnya boylap koronavirus infekciyasınıń (COVID-19) tarqalıwı xalqımızdı da qáweterge salmaqta. Usı múnásibet penen, Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi hám Qaraqalpaqstan Respublikası Sanitariya-epidemiologiyalıq tınıshlıqtı saqlaw agentligine bul boyınsha islenip atırǵan karantin hám profilaktika ilajları boyınsha qosımsha wazıypalar da belgilendi.
Mámleketimizge koronavirus infekciyası (COVID-19) ńıń kirip keliwi hám aldın alıw boyınsha Dúnya júzilik densawlıqtı saqlaw shólkemi usınısları tiykarında qatań ilajlar kórilmekte.
Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi bir qatar ministrlik hám shólkemler menen birgelikte bul boyınsha tiyisli usınıslar islep shıǵılıp, birgelikte jumıslar alıp barılmaqta. Emlew-profilaktika orınlarında joqarı kompetenciyaǵa iye, yaǵnıy arnawlı túrde qánigeligin arttırǵan shıpakerlerimiz bar. Sonday-aq, hár bir emlewxanada dezinfekciya, individual qorǵanıw quralları hám dári-dármaqlar qorı jaratılǵan hám puqta tayarlıqlar kórilgen.
Koronavirus infekciyası tarqalıwınıń aldın alıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Bas ministri Abdulla Aripov basshılıǵında ayrıqsha májilis bolıp ótti. Onda bir qatar qatań ilajlar belgilendi.
Sonıń ishinde, mámleketimizdegi barlıq mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemleri, ulıwma bilim beriw mektepleri hám joqarı oqıw orınlarına usı jıl 16-mart kúninen baslap dem alıs beriledi. Nawrız ulıwmaxalıqlıq seyilleri de biykar etiledi. Ǵalabalıq máresimler, sonıń ishinde, kókpar-ılaq oyınları, gúres hám basqa adamlar kóp toplanatuǵın ilajlar waqıtsha toqtatıladı.
Bunnan tısqarı, Ózbekstannıń sırt mámleketler menen avia hám avtomobil qatnawı toqtatıladı. Elimiz puqaralarınıń sırt ellerge shıǵıwı, sırt el puqaralarınıń mámleketimizge kiriwi qadaǵan etiledi.
Húkimet karantin waqtında ónimlerdiń bahaların tiykarsız kóteriw jaǵdaylarına qarsı keskin sharalar kórmekte. Buǵan Bas prokuratura janındaǵı departament hám Mámleketlik salıq komiteti juwapker etip bekitilgen. Azıq-awqat hám basqa qorlar jeterli dárejede tolıqtırılǵan.
Sonday-aq, karantin waqtında jalǵan hám tekserilmegen, adamlarda hawlıqpa oyatatuǵın xabarlar tarqatqan shaxslarǵa qarata ámeldegi nızamshılıq sheńberinde jınayıy juwapkershilikke deyingi bolǵan sharalar kóriledi.
Esletip ótemiz, usı jıldıń 15-mart kúni Respublika Virusologiya institutı laboratoriyasında Franciyada bolıp qaytqan bir Ózbekstan puqarasında «COVID-19» koronavirus infekciyası anıqlanǵan edi. Házir de epidemiologiyalıq sorastırıw hám keselliktiń tarqalıp ketpewi ushın barlıq profilaktikalıq ilajlar tolıq ámelge asırılmaqta. Qadaǵalaw kúsheytilmekte. Sonıń menen birge, nawqas penen birge baylanısta bolǵan barlıq shańaraq aǵzaları da respublika Virusologiya ilimiy tekseriw institutı klinikasına jatqarıldı. Qánigelerimiz tárepinen olarǵa medicinalıq qadaǵalaw ornatılıp, qánigelesken laboratoriyalıq analizden ótkerildi. Analiz nátiyjeleri nawqastıń ómirlik joldası, ulı, qızı hám aqlıǵında koronavirus infekciyası bar ekenligin kórsetti. Sonday-aq, bul infekciya Stambul – Tashkent jónelisindegi 274-reys penen kelgen Ózbekstan puqarasında da anıqlandı.
Koronavirus infekciyası kirip keliwi hám tarqalıwınıń aldın alıw boyınsha usınıslar:
‒ qollarıńızdı sabın menen jaqsılap tez-tezden juwıń;
‒ júz hám kózińizdi qol menen ısqılamań;
‒ imkanı barınsha adam kóp jıynalatuǵın jámiyetlik orınlarǵa barıwdan tıyılıń;
‒ haywanlarǵa qol tiygiziwden saqlanıń;
‒ kópshilik paydalanatuǵın predmetlerdi uslaǵanıńızda qolıńızdı antiseptik qurallar arqalı dezinfekciya etiń;
‒ jótelgende, murın aqqanda hám túshkirgende awız benen murındı búgilgen shıǵanaq, jeń yaki salfetka menen jabıń. Soń paydalanılǵan salfetkanı taslandı qutısına taslań hám qolıńızdı juwıń;
‒ ayazlaw hám gripp belgileri bar adamlar menen baylanısta bolıwdan tıyılıń;
‒ keselliktiń dáslepki belgileri bayqalǵanda, úyde qalıń hám dárhal shıpakerge múrájat etiń.
‒ bólmelerińizdi turaqlı samallatıp turıń.
Usı orında Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi xalıqtı hawlıqpaǵa túspegen halda, joqarıda keltirilgen usınıslarǵa tolıq ámel etip, ózińiz hám jaqınlarıńızdıń densawlıǵına itibarlı bolıwǵa shaqırıp qaladı. (Derek: kknews.uz)
D.Xodjiev,
Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministri.